Skontaktuj się z nami:
602 510 317, 781 833 444

Zajdel & Szafraniec

Publikacje

Martwe spółki w rejestrze KRS

Kierując się wnioskami Komitetu Stabilności Finansowej, który analizował  działania organów i instytucji państwowych w sprawie Amber Gold sp. z o.o. Ministerstwo Sprawiedliwości podjęło działania celem nowelizacji Ustawy dnia 20.08.1997r o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 1997 nr 121 poz. 769). I tak od 01.01.2015 roku weszła w życie nowelizacja z dnia 07.11.2014r Ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym dodając nowe przepisy art. 25a – 25d.

Zgodnie z tą nowelizacją możliwa jest likwidacja spółek, które figurują w oficjalnym spisie, choć już nie działają oraz nie wykonują obowiązków ustawowych. Celem tej nowelizacji jest nie tylko ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, uporządkowanie i uaktualnienie rejestru, zwiększenie pewności i bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, ale także zwiększenie efektywności oraz usprawnienie i przyspieszenie działania sądu rejestrowego. Co prawda istnieją przepisy zobowiązujące sąd rejestrowy do podejmowania z urzędu działań zmierzających do aktualizacji wpisów, ale w wielu przypadkach sąd jest bezradny, np., gdy firma nie ma zarządu, a widniejący w rejestrze adres, od dawna jest nieaktualny.

W ponad dziesięcioletniej praktyce funkcjonowania KRS, zarówno w praktyce jak i w orzecznictwie zidentyfikowano problem tzw. „podmiotów martwych”. Są to podmioty wciąż figurujące w KRS, jednak nie wykonujące obowiązków rejestrowych za dwa kolejne lata obrachunkowe pomimo dwukrotnego wezwania, nieprowadzące działalności i nieposiadające majątku lub nieskładające wniosku o wznowienie działalności przed upływem dwóch lat od jej zawieszenia. Oczywistym jest, że sam fakt istnienia takich podmiotów osłabia wiarygodność rejestru i kwestionuje szereg domniemań – w szczególności domniemanie prawdziwości wpisu. Tak, więc każdy przypadek obecności w rejestrze podmiotu martwego jest sytuacją niepożądaną z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego – i powinien być wyeliminowany.

Przedmiotowa regulacja jest taka sama dla wszystkich podmiotów uwzględnianych w KRS a więc nie tylko spółek, ale też fundacji, stowarzyszeń, spółdzielni, izb gospodarczych etc.

Regulacja ta jest wyjątkiem od zasady, zgodnie, z którą zakończenie bytu prawnego podmiotu inicjuje podjęcie przez właściwy organ uchwały o jego rozwiązaniu, a następnie przeprowadzenie procesu likwidacji mającego na celu zakończenie wszystkich spraw tego podmiotu w tym ściągnięcie należności i zapłatę zobowiązań. Nowe przepisy są stosowane wyłącznie wobec określonej kategorii podmiotów tj. nieaktywnych i nieposiadających majątku.

Zgodnie z art. 25a ust. 1 Ustawy o KRS sąd rejestrowy wszczyna z urzędu postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w przypadku, gdy:

1) oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;

2) oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;

3) wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu;

4) mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe;

5) mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie wykonano innych obowiązków, o których mowa w art. 24 ust. 1.

Przykładem takiego innego obowiązku, o którym mowa w art. 24 ust. 1 może być np. niezgłoszenie aktualnego składu zarządu czy niepodanie aktualnego adresu siedziby spółki.

Gdy KRS uzna, że ma do czynienia z prawdopodobnie martwą spółką

Zgodnie z w / w art. 25a ust. 1 Ustawy o KRS w sytuacji, gdy podejrzewa się spółkę o nie wykonywanie obowiązków oraz brak majątku, może zostać wszczęte postępowanie, w którym sąd rejestrowy ustali, czy podmiot wykonuje swoje obowiązki np. składanie rocznego sprawozdania finansowego, czy w ogóle prowadzi działalność oraz czy posiada zbywalny majątek. Informacja o prowadzeniu dochodzenia zostanie podana do wiadomości publicznej, aby każdy zainteresowany oraz posiadający istotne informacje mógł zgłosić przesłanki do sądu, które przemawiały za lub przeciwko wykreśleniu spółki z rejestru. Szerzej o publikacji w MSiG w dalszej części niniejszego opracowania.

Tak, więc Ustawa wprowadza regulacje pozwalające na wydanie przez sąd rejestrowy – po przeprowadzeniu stosownego postępowania i przy spełnieniu określonych przesłanek – postanowienia o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzania klasycznego postępowania likwidacyjnego i jego wykreśleniu z rejestru. Jest to tzw. uproszczone postępowanie likwidacyjne. Czynności te nawet przy braku aktywności ze strony samego podmiotu gwarantują obiektywnie większą pewność poczynionych ustaleń, co do stanu majątku podmiotu, jego sytuacji prawnej i faktycznej, aniżeli wynik w praktyce często fikcyjnego postępowania likwidacyjnego.

Celem regulacji jest maksymalizacja wiarygodności i rzetelności danych ujętych w Rejestrze, co wzmacnia zasadę domniemania prawdziwości wpisów. Założenie, bowiem, iż dane wpisane do rejestru są prawdziwe stoi w sprzeczności z przyzwoleniem na zaleganie w Rejestrze wpisów dotyczących podmiotów, które w rzeczywistości nie funkcjonują i nie posiadają majątku. Wykreślenie podmiotu nieposiadającego majątku, który nie prowadzi działalności stanowi de facto uzgodnienie stanu Rejestru ze stanem rzeczywistym.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa za długi martwej spółki

Począwszy od 01.01.2016r Skarb Państwa nieodpłatnie przejmuje majątek martwej spółki wykreślonej z Rejestru KRS po zakończonym uproszczonym postępowaniu likwidacyjnym a dokładnie z dniem faktycznego wykreślenia spółki z Rejestru. Z wnioskiem o udzielenie informacji o majątku spółki wykreślanej, Skarb Państwa może zwrócić się do organów podatkowych, organów prowadzących rejestry i ewidencje publiczne lub innych organów administracji publicznej oraz do organizacji społecznych.

Ale nie dzieje się to bez konsekwencji. Tak, więc Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za zobowiązania wobec wierzycieli podmiotu, który utracił zdolność prawną z tym, że są tu dwa ograniczenia tej odpowiedzialności:

  • przede wszystkim Skarb Państwa ponosił odpowiedzialność wyłącznie z nabytego mienia tzw. odpowiedzialność cum viribus patrimonii;
  • odpowiedzialność Skarbu Państwa ograniczona jest rocznym terminem zawitym dla dochodzenia roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa od wierzycieli wykreślonej spółki, a termin ten biegnie od chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa. Roszczenie nie wygaśnie, jeżeli przed upływem tego terminu wierzyciel zainicjuje postępowanie przed sądem lub innym właściwym organem w celu dochodzenia roszczenia.

Rozwiązaniu zgodnie, z którym majątek przejmuje Skarb Państwa zarzucano niekonstytucyjność lub balansowanie na granicy konstytucyjności. Problem wydaje się jednak tylko teoretyczny. W praktyce, bowiem, odsetek martwych podmiotów dysponujących jakimkolwiek majątkiem jest raczej znikomy. A jeżeli nawet uda się sądowi zidentyfikować taki majątek np. w Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych, CEPiK, rejestrze zastawów lub urzędzie skarbowym, to może to wyjść na dobre ewentualnym wierzycielom likwidowanej spółki, którzy będą mogli zgłosić swoje nieprzedawnione roszczenia.

Sankcje dla podmiotów wciąż wpisanych w RHB

Ustawa wprowadziła też regulację dotyczącą podmiotów nieprzerejestrowanych do KRS z dotychczasowych rejestrów, m.in. z dawnego rejestru handlowego. Widnieje w nim, bowiem nadal ponad 100 tys. spółek oraz około 60 – 80 tysięcy innych podmiotów (stowarzyszenia, fundacje). Ustawa wprowadza tu wyraźną sankcję dla podmiotów, które do dnia 31.12.2015r nie złożyły wniosku o przepisanie ich z dotychczasowego rejestru do KRS. Zgodnie ze zmianą, podmioty te będą uznawane za wykreślone z rejestru z dniem 01.01.2016r, natomiast za ich zobowiązania – podobnie jak w przypadku wykreślonych martwych podmiotów – odpowiada Skarb Państwa z uwzględnieniem tych samych ograniczeń, co do zakresu materialnego i terminu.

Postępowanie przymuszające nie zawsze obligatoryjne

Postępowanie przymuszające w bardzo dużym uproszczeniu polega na wezwaniu do wykonania zaniechanego obowiązku, najczęściej – złożenia sprawozdania finansowego do KRS, nałożeniu grzywny, ponowieniu jej w razie potrzeby, wreszcie ustanowieniu kuratora i rozwiązaniu przedsiębiorcy. Zmiana ustawodawcza dotyczy tutaj samego prawa sądu do dokonania wyboru czy postępowanie, mające na celu przymuszenie podmiotu wpisanego do rejestru do złożenia stosownego wniosku o wpis do rejestru lub złożenia dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe powinno w ogóle być wszczęte, czy będzie kontynuowane czy nie będzie. Tak, więc tzw. postępowanie przymuszające, którego definicję wprowadza Ustawa, nie jest – jak do czasu nowelizacji Ustawy – obligatoryjne, lecz sąd rejestrowy może od niego odstąpić, gdy z danych zawartych w aktach rejestrowych wynika, że nie doprowadzi ono do złożenia wniosku o wpis do Rejestru lub dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe. W tych też przypadkach sąd rejestrowy umarza postępowanie przymuszające, które wcześniej zostało wszczęte. Taka regulacja z założenia ma powodować większą efektywność sądów rejestrowych oraz wpływać korzystnie na wymiar finansowy. Należy, bowiem pamiętać, że Ustawa pozwala na stosowanie przez sądy rejestrowe określonych środków przymusu w tym m. in. grzywien do 10 000 PLN wobec członków zarządów martwych spółek, którzy na wezwanie nie dostarczą żądanych przez sąd rejestrowy dokumentów.

Jeśli więc w toku wstępnej analizy akt rejestrowych podmiotu sąd rejestrowy dojdzie do wniosku, że postępowanie przymuszające będzie nieefektywne, podmiot nie wykona obowiązku np. z powodu braku organu uprawnionego do reprezentacji, albo, gdy uprzednio prowadzone postępowania przymuszające nie odniosły rezultatu, albo, gdy brak w aktach rejestrowych aktualnego adresu siedziby podmiotu, sąd rejestrowy ma możliwość nie rozpoczynania postępowania przymuszającego. Zobowiązany jest za to do wydania postanowienia o odstąpieniu od postępowania przymuszającego z jednoczesnym obowiązkiem wskazania podstawy faktycznej uznania nieefektywności danego postępowania. Takie postanowienie jest niezaskarżalne i nie podlega doręczeniu.

Gdy sąd ustali, że podmiot nie prowadzi działalności i nie posiada zbywalnego majątku oraz nie zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu podmiotu, wyda postanowienie o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego i zarządzi jego wykreślenie z rejestru. Sąd rejestrowy ma obowiązek zawiadomić podmiot o wszczęciu postępowania zmierzającego do wykreślenia go z KRS. Ten zaś musi w ciągu 14 dni wykazać, że prowadzi działalność lub posiada majątek ze wskazaniem jego ewentualnych składników. W przypadkach, gdy zawiadomienie nie będzie możliwe np. z powodu braku zarządu, aktualnego adresu itd., wiadomość o wszczęciu postępowania jest podawana do publicznej wiadomości. Chodzi o ochronę praw wierzycieli czy wspólników. Ogłoszenia są zamieszczane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym lub w prasie ogólnopolskiej – w zależności od tego, o jaki podmiot chodzi.

A kiedy Sąd umarza postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do KRS?

Otóż, jeśli sąd rejestrowy ustali, że majątek istnieje lub prowadzona jest działalność, umarza postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Może to zrobić także, jeśli zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w tym w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela.

Wady dokonanej nowelizacji Ustawy o KRS

  • Jedną z kwestii niedoprecyzowanych w nowelizacji stały się koszty publikacji ogłoszeń w MSiG. Gdy spółka nie ma organu ją reprezentującego lub adresu, sąd dokonuje ogłoszenia o wszczęciu postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Kłopot w tym, że nie było jasne, czy sądy mają za te ogłoszenia płacić. O tym, że nie mają płacić, przesądziła dopiero zmiana przepisów, która weszła w życie 04.12.2015r vide 25b ust. 5 ustawy o KRS sądy są zwolnione z opłat za ogłoszenie w MSiG wszczęcia postępowania w sprawie wykreślenia podmiotu bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego;
  • Sądy rejestrowe wskazują również na brak odpowiednich instrumentów pozwalających na identyfikację majątku danej spółki. Żadna z nowelizacji nie zmieniła w tym zakresie chociażby tajemnicy bankowej, przez co sądy nie mają podstaw do uzyskania informacji na temat prowadzonych przez spółki rachunków bankowych.

Reasumując:

Rejestr przedsiębiorców KRS liczy sobie już ponad 10 lat i nie da się ukryć, że stopień jego „zaśmiecenia” jest już mocno zaawansowany. W związku z nowelizacją ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym stworzono w końcu mechanizmy umożliwiające oczyszczenie rejestru z podmiotów, które istnieją tylko w rzeczywistości wirtualnej, jak również podmiotów, których wiarygodność jest, co najmniej wątpliwa. Wdrożone rozwiązania z pewnością przymuszą także właścicieli i zarządy istniejących i prowadzących działalność spółek, do wywiązywania się z obowiązków sprawozdawczych, gdyż egzekwowanie tego obowiązku do tej pory było mało efektywne. Należy też pamiętać, iż powoływanie likwidatora w tradycyjnej likwidacji spółki i tak często bywa zbędne, a jego rola jest iluzoryczna. Bo jakie realne działania może podjąć likwidator, który np. nie posiada dostępu do dokumentacji spółki?, dlatego przyjęte w nowelizacji rozwiązanie, pomimo wielu wad i wątpliwości prawnych, co do różnych aspektów, należy oceniać, jako dobre.

Opracowanie: Sabina Szafraniec

2 komentarze

  1. […] Przedsiębiorcy, których spółki zostały wpisane do powstałego w 1919r Rejestru Handlowego B (RHB) – składał się on z trzech działów A, B, C, do B były wpisywane spółki z o.o., akcyjne i towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych – prowadzonego w sądach rejestrowych do 01.01.2001r, mieli czas na przepisanie danych swoich firm do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) do końca grudnia 2015r. Początkowo ostateczny termin złożenia wniosku o przerejestrowanie ustalono na 31.12.2003r, jednak wobec faktu, że do końca 2009r około 160 000 podmiotów nie wykonało tego obowiązku, Ustawą nowelizującą termin ten został przedłużony do 31.12.2013r, a następnie do 31.12.2015r. Była to bardzo ważna nowelizacja m.in. dla spadkobierców przedwojennych właścicieli spółek, którzy do tej pory nie przerejestrowali spółki z rejestrów RHB do KRS. […]

  2. Bogdan pisze:

    Artykuł bardzo dobry , stanowi cenne informacje dla takich osób jak ja – były wspólnik spółki jawnej , która to spółka od 2008 roku nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej ,nie posiada żadnego majątku , a jej formalny byt stanowi narzędzie dla drugiego jej wspólnika do wszczynania procesów sądowych wobec mojej osoby.
    Dziękuję.

Zostaw komentarz do Skutki nie przerejestrowania spółki z rejestru RHB do rejestru KRS - Zajdel & Szafraniec