Skontaktuj się z nami:
602 510 317, 781 833 444

Zajdel & Szafraniec

Publikacje

Rada Nadzorcza w Spółkach

Zgodnie z treścią art. 213 KSH w Spółkach z o.o., w których kapitał zakładowy wynosi więcej niż 500 000 PLN a jednocześnie Wspólników jest więcej niż 25, ustanawia się Radę Nadzorczą lub Komisję Rewizyjną, jako organ obowiązkowy. Poniżej tych wymagań kodeksowych, Rada Nadzorcza w Spółce z o.o., będzie organem fakultatywnym, czyli może, choć nie musi, zostać powołana przez Wspólników Spółki.  Podobne reguły obowiązują w Spółce komandytowo – akcyjnej. Tu Radę powołać można, trzeba jednak dopiero wtedy, gdy liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osób. Jest to rozwiązanie bardzo praktyczne, gdyż pozwala uniknąć niechybnego paraliżu decyzyjnego, ziścił by się tu bowiem czarny scenariusz, że gdzie kucharek sześć …. tam nie ma co jeść.

Warto zauważyć, że jeśli jest już ustanowiona Rada Nadzorcza to w sytuacji, gdy jeden lub oba wyżej wskazane warunki przestaną być przez Spółkę spełniane np.: gdy, zmniejszy się poniżej 25 liczba Wspólników, nie oznacza to, że Rada Nadzorcza ma być zlikwidowana.

Ustawodawca dopuszcza ustanowienie Rady Nadzorczej w trzech spółkach: akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i komandytowo – akcyjnej.

Także przepisy szczególne mogą wprowadzać obowiązek ustanowienia Rady Nadzorczej w Spółce z o.o. Przykładem mogą być przepisy ustawy o gospodarce komunalnej wprowadzającej obowiązek powołania Rady Nadzorczej w Spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego.

Rada Nadzorcza powoływana jest – jak wspomniano – przez Zgromadzenie Wspólników na takich zasadach jak Zarząd, o ile Umowa Spółki nie stanowi inaczej. W przypadku ustanowienia Rady Nadzorczej lub Komisji Rewizyjnej, indywidualna kontrola Wspólników może zostać wyłączona lub ograniczona w Umowie Spółki. Na podstawie art. 212 § 1 KSH Wspólnik Spółki z o.o. ma szerokie i bezpośrednie uprawnienia kontrolne wobec swojej Spółki, to znaczy ma prawo przeglądać dokumentację Spółki, kontrolować jej księgi rachunkowe, sporządzać bilans dla własnego użytku oraz żądać wyjaśnień od Zarządu. Jednak Wspólnicy Spółki z o.o., za pośrednictwem ustanowionej na Zgromadzeniu Wspólników Rady Nadzorczej mogą wykonywać tzw. pośrednie prawo kontroli Spółki.

Rada Nadzorcza może działać jedynie jeżeli jej skład osobowy jest co najmniej w liczbie minimalnej, wcześniej określonej w Umowie Spółki. Może on być również określony widełkowo. Na straży pełnego składu Rady Nadzorczej stoi Zarząd Spółki.

Ustawodawca sprawę powołania Rady Nadzorczej traktuje bardzo poważnie. Członkowie Zarządu Spółki ryzykują grzywną, jeśli ich firma przez dłużej niż trzy miesiące wbrew prawu lub umowie pozostaje bez Rady w należytym składzie.

Zadania stojące przed Radą Nadzorczą można podzielić na takie, które zostały w ustawie wymienione wprost i pozostałe. Tych pierwszych ustawodawca wymienia jedynie kilka i przyjąć należy, że katalog czynności, które Rada powinna wykonać, ma charakter otwarty. To od sytuacji w konkretnej Spółce zależy, jak będzie taki nadzór wyglądał.

Na corocznym Zgromadzeniu Wspólników czy Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy dochodzi na ogół do głosowania nad zatwierdzeniem sprawozdania finansowego, uchwałą dotyczącą zysku albo straty oraz udzielenia Członkom organów tzw. absolutorium. Właściciele Spółki nie zawsze mają wiedzę wystarczającą do zweryfikowania dokumentów przedkładanych w tym celu przez Zarząd. I tu właśnie otwiera się pole do popisu dla Rady. Gremium to zajmuje się bowiem bliżej działalnością Spółki, nie mówiąc już o tym, że w jego skład powinni wchodzić fachowcy.

Kodeks wymaga, ażeby oceny sprawozdań Zarządu, Rada dokonała pod kątem zgodności z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym. Natomiast przy formułowaniu stanowiska co do propozycji podziału zysku albo pokrycia straty jej Członkowie mają wolną rękę. Jeśli uznają np., że lepiej wypracowane zyski zatrzymać w firmie, mają prawo wyrazić takie stanowisko. Oczywiście ostateczna decyzja należeć będzie do Udziałowców. Z wyników całej oceny Rada powinna sporządzić swoje sprawozdanie i przedłożyć je – odpowiednio – Zgromadzeniu Wspólników albo Walnemu Zgromadzeniu Akcjonariuszy.

Prawo zaskarżania uchwał Zgromadzenia Wspólników lub Walnego Zgromadzenia przez Radę Nadzorczą następuje w drodze wytoczenia powództwa przed Sąd. Pozwaną Spółkę reprezentuje wówczas Zarząd, jeśli Właściciele Spółki nie powołali w tym celu pełnomocnika.

Rada ma również prawo zwołania Zgromadzenia Wspólników lub Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy wtedy, gdy Zarząd nie zwoła zwyczajnego Zgromadzenia na czas, albo gdy nie zwoła Zgromadzenia nadzwyczajnego w ciągu dwóch tygodni od dnia zgłoszenia odpowiedniego żądania przez Radę. Również w Spółce akcyjnej do zwołania zwyczajnego Walnego Zgromadzenia wystarczy, że Zarząd nie uczyni tego w terminie. Natomiast Walne w trybie nadzwyczajnym Rada może zorganizować zawsze, gdy tylko uzna je za wskazane. Nie musi poprzedzać tego stosownym żądaniem adresowanym do Zarządu. W tym ostatnim przypadku istnieje więc swoista dwuwładza. Jej skutki mogą się okazać problematyczne – zwłaszcza gdy Zarząd i Rada zwołają zgromadzenia w tym samym terminie, ale w różnych miejscach.

Wśród kompetencji Rady Nadzorczej w Spółce akcyjnej warto wymienić obowiązek dbania o należytą obsadę stanowisk w Zarządzie. W Spółce akcyjnej w razie niemożności sprawowania czynności przez Członka Zarządu, Rada powinna niezwłocznie podjąć odpowiednie działania. Ich celem jest dokonanie zmian w składzie Zarządu. W Spółce z o.o. takiego przepisu nie ma, bo Zarząd wybierają sami Wspólnicy.

Umowa Spółki z o.o., jak i statut Spółki akcyjnej czy komandytowo – akcyjnej mogą rozszerzyć uprawnienia Rady Nadzorczej. To ważne zwłaszcza tam, gdzie właścicielom zależy na przyznaniu Radzie roli swoistego pośrednika między nimi a menedżerami prowadzącymi firmę na co dzień. Wolno bowiem postanowić, że Zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę Rady nadzorczej przed dokonaniem określonych w statucie czynności. Akcjonariusze z reguły nie chcą, ażeby Zarząd sam, bez żadnej kontroli, podejmował decyzje o zaciąganiu kredytów bankowych. Wprowadzają zatem do statutu przepis, w myśl którego czynności takie wymagają zgody właśnie Rady Nadzorczej. Niekiedy od rozstrzygnięć Rady przysługuje odwołanie. W Spółce akcyjnej, jeżeli Rada Nadzorcza nie wyrazi zgody na dokonanie określonej czynności, Zarząd może się zwrócić do Walnego Zgromadzenia, aby powzięło uchwałę udzielającą zgody na dokonanie tej czynności. Powzięcie takiej uchwały przez Walne jest tożsame z anulowaniem rozstrzygnięcia Rady.

Aby kompetencje Rady nie pozostały na papierze, musi iść za nimi możliwość zapoznania się z działalnością Spółki, dlatego Radzie wolno badać wszystkie dokumenty Spółki, domagać się od Zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku Spółki. Kompetencji tych nie można ograniczyć. Zarząd nie może odmówić Radzie Nadzorczej dostępu do materiałów, nawet gdyby miał uzasadnione podejrzenia, że osoba, która się o taki wgląd ubiega, wykorzysta je sprzecznie z interesami Spółki. Jednak i w tym przypadku interesy Spółki są chronione, albowiem istnieje odpowiedzialność karną Członka Rady Nadzorczej, który działa na szkodę Spółki.

Wspólnikom w Spółce z o.o. wolno do pewnego stopnia wpływać na tryb pracy Rady Nadzorczej w ten sposób, iż każdy jej Członek może samodzielnie wykonywać prawo nadzoru, chyba że Umowa stanowi inaczej. Innymi słowy, uprawnienie to wolno wyłączyć. Wtedy nadzór należy bądź do Rady działającej gremialnie, bądź do członków tego organu działających w określonych konstelacjach (np. po dwóch, po trzech itd.). Natomiast w Spółce akcyjnej z samej ustawy wynika, że Rada wykonuje swoje obowiązki kolegialnie. W Spółce z o.o. każdemu w zasadzie Wspólnikowi służy tzw. prawo indywidualnej kontroli. Jest nim szeroko rozumiana możność sprawdzenia interesów własnej Spółki. Obejmuje uprawnienie do przeglądania ksiąg i dokumentów, sporządzania bilansu na własny użytek i żądania wyjaśnień od Zarządu. W przypadku powołania Rady Nadzorczej tę indywidualną kontrolę można ograniczyć, a nawet wyłączyć, choć nie jest to obligatoryjne. Tak więc w Spółce z o.o. może funkcjonować Rada, a ponadto jeszcze wielu Wspólników uprawnionych do indywidualnej kontroli. Tylko od samych Właścicieli zależy, czy regułę tę zmienią. Jeśli dojdą do wniosku, że nie ma sensu dublowanie kompetencji, mogą zdecydować o ograniczeniu przysługujących im uprawnień nadzorczych. Jeśli tego nie uczynią, należy pamiętać, iż Rada może odmówić Wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów Spółki, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że ten wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem Spółki, wyrządzając jej przez to znaczną szkodę.

W Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością można wyłączyć indywidualną kontrolę Członków Rady Nadzorczej w sytuacji, gdy Umowa wyłącza również indywidualną kontrolę Wspólników, wówczas uprawnienia kontrolne przysługują jedynie Radzie działającej gremialnie.

Poszczególnym Członkom Rady wolno zasięgać informacji o powiązaniach kapitałowych ich Spółki. Można mianowicie zażądać, aby Spółka, która jest w niej Wspólnikiem albo Akcjonariuszem, udzieliła informacji, czy pozostaje w stosunku dominacji lub zależności wobec określonej Spółki albo Spółdzielni będącej Wspólnikiem bądź Akcjonariuszem w tej samej Spółce kapitałowej. Uprawnionemu wolno się również domagać ujawnienia liczby udziałów lub akcji oraz głosów, jakie Spółka posiada w tej ostatniej Spółce – w tym także, jako zastawnik, użytkownik lub na podstawie porozumień z innymi osobami. Żądanie udzielenia informacji oraz odpowiedzi powinny być złożone na piśmie.

Istotnym uprawnieniem Rady jest prawo zawieszania Członków Zarządu. Osoba zawieszona w prawach Członka Zarządu traci prawo do reprezentowania swojej firmy. Dlatego zawieszeniem należy się posługiwać ostrożnie, KSH dopuszcza je bowiem w dowolnej konfiguracji – od jednej osoby aż po cały Zarząd. W przypadku Spółki akcyjnej Rada powinna pamiętać, że obowiązują ją pewne ograniczenia. Po pierwsze zawieszenie może nastąpić jedynie z ważnych powodów. Ustawodawca nie precyzuje, co rozumie pod tym pojęciem. Przyjąć zatem należy, że decydują konkretne okoliczności w konkretnej Spółce. Po drugie okres zawieszenia jest ograniczony ustawowo i nie może przekroczyć trzech miesięcy. Wskutek zawieszenia może bowiem dojść do pozbawienia Spółki organu kompetentnego do jej reprezentowania. Taki podmiot nie może na dłuższą metę sprawnie działać, dlatego Radzie Nadzorczej wolno delegować ze swego składu osoby do czasowego wykonywania czynności Członków Zarządu, którzy zostali odwołani, złożyli rezygnację albo z innych przyczyn nie mogą wykonywać swoich czynności. Delegowanie też jest ograniczone terminem i tak jak zawieszenie nie może trwać dłużej niż trzy miesiące. Siłą rzeczy delegowanie powiązane jest z okresem zawieszenia. Oznacza to, że z chwilą odwieszenia Członka Zarządu kończy się delegacja. Art. 220 KSH daje zatem Spółce uprawnienie do umownego rozszerzenia kompetencji Rady Nadzorczej ale tylko w zakresie określonym Ustawą.

Prawo ingerencji Rady w działania podmiotów upoważnionych do zarządzania Spółką pojawia się nie tylko w Spółce akcyjnej. Przewidują je także przepisy o Spółce komandytowo – akcyjnej, choć w nieco innej formie. Tu Rada nie jest bowiem upoważniona do zawieszania Komplementariuszy, czyli Wspólników odpowiadających za zobowiązania Spółki całym swoim majątkiem i podejmujących najważniejsze decyzje jej dotyczące. Jeśli jednak żaden z Komplementariuszy uprawnionych do prowadzenia spraw Spółki i do jej reprezentowania nie może wykonywać swoich czynności, Radzie wolno delegować któregoś ze swych Członków do wykonywania czynności Komplementariusza.

Jeszcze inaczej sytuacja kształtuje się w Spółce z o.o. Tu Rada nie ma ani prawa zawieszenia Członków Zarządu, ani delegowania ze swego grona kogokolwiek do pełnienia ich obowiązków. Regułę tę wolno jednak zmienić, wprowadzając do Umowy Spółki postanowienie przyznające Radzie prawo zawieszania menedżerów. Co ciekawe, ustawodawca nie wspomina wprost o dopuszczalności wyposażenia Rady w kompetencję do delegowania jej Członków do Zarządu.

I. Rada Nadzorcza w Spółce z o.o.

Art. 219 KSH stanowi, że Rada Nadzorcza w strukturze organizacyjnej Spółki z o.o. jest organem nadzoru, sprawującym stałą kontrolę nad działalnością Spółki we wszystkich obszarach jej działalności. Obowiązkiem Rady jest czuwanie nad kondycją Spółki i działalnością Zarządu.

Do szczególnych obowiązków Rady Nadzorczej w Spółce z o.o. należy:

  • ocena sprawozdania Zarządu z działalności Spółki z o.o.,
  • ocena sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,
  • kontrola sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami oraz stanem faktycznym, celem dostarczenia wspólnikom informacji o wynikach działalności ich własnej Spółki,
  • ocena wniosków Zarządu dotyczących podziału zysku lub pokrycia straty,
  • wyrażenie zgody przez Radę Nadzorczą dla Zarządu na utworzenie nowego oddziału,
  • wyrażanie zgody na przystąpienia do Spółki nowego Wspólnika,
  • wyrażenie zgody na powołanie prokurentów,
  • wyrażenie Zarządowi zgody na zaciąganie zobowiązań powyżej określonej kwoty,
  • ustalanie wynagrodzenia Zarządu,
  • ustalanie zasad wynagradzania pracowników Spółki;
  • reprezentacja Spółki z o.o. w Umowie pomiędzy Spółką a Członkiem Zarządu oraz w sporze pomiędzy Spółką a Członkiem Zarządu vide 210 § 1 KSH,
  • powoływanie i odwoływanie Członków Zarządu, jeśli Umowa Spółki z o.o. uposaża Radę w takie uprawnienie,
  • reprezentacja Spółki w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych, gdy wnosi powództwo o uchylenie uchwały lub stwierdzenie nieważności uchwały,
  • składanie Zgromadzeniu Wspólników corocznych pisemnych sprawozdań z wyników ocen,
  • nabywanie nieruchomości lub też ich udziałów oraz ich zbyt.

Rada nadzorcza w Spółce z o.o.:

  • ma prawo do wglądu w księgi i wszystkie dokumenty Spółki,
  • członek Rady wskazany jej uchwałą, może uczestniczyć w posiedzeniach Zarządu bez prawa głosu;
  • podejmuje uchwały i wydaje opinie,
  • poszczególni Członkowie Rady maja prawo do sprawowania nadzoru nad poszczególnymi działami Spółki,
  • może przeprowadzić rewizję majątku Spółki,
  • może zażądać sprawozdań i wyjaśnień nie tylko od członków Zarządu, lecz również od pozostałych pracowników Spółki,
  • może zwoływać zwyczajne, jak i nadzwyczajne Zgromadzenia Wspólników,
  • może zaskarżać Uchwały podjęte podczas Zgromadzenia Wspólników,
  • może zawiesić w czynnościach poszczególnych lub wszystkich Członków Zarządu Spółki z o.o., lecz nie dłużej niż na okres trzech miesięcy. W razie przyznania takich uprawnień, Umowa Spółki powinna określać okoliczności lub zawierać katalog powodów, które dają radzie prawo do zawieszenia Członków Zarządu,
  • pośrednio wpływać na działalność Zarządu poprzez kształtowanie jego składu, jeśli Umowa Spółki z o.o. uposaża Radę w takie uprawnienie.

Rada Nadzorcza nie może:

  • wydawać Zarządowi wiążących poleceń dotyczących kierowania Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością,
  • uczestniczyć w kierowaniu Spółką, nie może więc np. prowadzić negocjacji z kontrahentami.

Kadencja Członków Rady Nadzorczej, powoływanie i odwoływanie Członków

KSH nie określa szczegółów głosowania nad uchwałami o wyborze Członków Rady Nadzorczej. Głosować można zatem na różne sposoby i w różnych konfiguracjach. Najprostsze rozwiązanie sprowadza się do głosowania nad Uchwałą o wyborze konkretnej osoby do Rady. Jeśli opowie się za nią odpowiednia większość, osoba ta wchodzi do Rady Nadzorczej w przeciwnym razie zaś oczywiście nie. Nie oznacza to jednak, że głosowanie od razu na kilku kandydatów jest zabronione.

Rada Nadzorcza składa się z co najmniej 3 członków powoływanych i odwoływanych Uchwałą Wspólników podczas Walnego Zgromadzenia. Członków Rady Nadzorczej Spółki powołuje się na rok a najczęściej nie dłużej niż 5 lat. Przepisy KSH nie określają maksymalnego czasu trwania kadencji Członka Rady Nadzorczej w Spółce z o.o.

Członkowie Rady Nadzorczej mogą być odwołani w każdym czasie na mocy Uchwały Wspólników, jednakże Umowa Spółki może przewidywać inny sposób powoływania lub odwoływania członków Rady Nadzorczej, tj. datę wygaśnięcia tych mandatów. Już po wygaśnięciu mandatu tę samą osobę można ponownie powołać do Rady Nadzorczej na czas określony lub nieokreślony.

Jeżeli Umowa Spółki nie wprowadza kadencyjności, to zazwyczaj mandat Członka Rady Nadzorczej w Spółce z o.o. wygasa z dniem odbycia Zgromadzenia Wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji przez tego Członka Rady. Jeśli jednak w powołaniu do pełnienia funkcji Członka Rady określono dłuższy okres kadencji, to dniem wygaśnięcia mandatu będzie dzień zatwierdzenia sprawozdania finansowego za ostatni pełny rok pełnienia funkcji przez Członka Rady, albowiem w tych kwestiach Umowa Spółki z o.o. może wprowadzać regulacje odmienne, rozwiązania kodeksowe mają zastosowanie jedynie w przypadku, kiedy Umowa Spółki z o.o. tego nie rozstrzyga.

Do wygaśnięcia mandatu dochodzi także, jeśli Członek Rady Nadzorczej składa rezygnację lub w przypadku jego śmierci.

Kto może a kto nie może być Członkiem Rady Nadzorczej

Do Rady Nadzorczej właścicielom Spółki wolno powołać w zasadzie każdego. W skład tego organu mogą wchodzić zarówno Wspólnicy, jak i osoby spoza ich grona. Nie ma przeszkód, ażeby skład wybrać częściowo spośród Wspólników, a częściowo spośród innych osób. Tak więc Członkiem Rady Nadzorczej może być w praktyce każda dorosła osoba, nie ma wymogu określonego wykształcenia, czy wiedzy. Nie trzeba kończyć żadnych kursów, zdawać egzaminów.

Od reguły dowolności wyboru jest jednak kilka istotnych wyjątków. Po pierwsze do Rady nie można powołać osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych a więc nieletniej czy ubezwłasnowolnionej. Po drugie wykluczony został wybór osoby skazanej prawomocnym wyrokiem za niektóre przestępstwa, chodzi m.in. o kradzież, fałszowanie dokumentów, działanie na szkodę Spółki itp. Zakaz taki trwa pięć lat od dnia uprawomocnienia się Wyroku skazującego i nie może się zakończyć przed upływem trzech lat od dnia zakończenia odbywania kary. Dopuszczalne jest zwolnienie z zakazu albo skrócenie jego okresu. Wystarczy, że skazany w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się Wyroku złoży stosowny wniosek, który zostanie następnie przez Sąd uwzględniony. Ulga ta dotyczy jednak tylko przestępstw popełnionych nieumyślnie. Z zakazu powołania w skład Zarządu osoby skazanej za przestępstwo popełnione umyślnie zwolnić nie sposób. To samo odnosi się do skrócenia terminu.

Ponadto Członkiem Rady Nadzorczej Spółki z o.o. nie może być osoba, która jednocześnie jest Członkiem Zarządu, Głównym Księgowym, Prokurentem, Likwidatorem spółki, Kierownikiem oddziału lub zakładu, Radcą prawnym lub Adwokatem Spółki, jak również każda inna osoba, która bezpośrednio podlega Członkowi Zarządu lub Likwidatorowi Spółki z o.o. lub Spółki lub spółdzielni od niej zależnej.

Uchwały Rady Nadzorczej

Rada Nadzorcza podejmuje decyzje w formie uchwały. Nie ma obowiązku ustalania porządku obrad, chyba że co innego wynika z regulaminu posiedzeń Rady Nadzorczej. Uchwały podejmowane są na posiedzeniu Rady kolegialnie, w obecności co najmniej połowy jej Członków, wówczas gdy wszyscy członkowie zostali zaproszeni. Jednakże Umowa Spółki z o.o. może ustanowić bardziej rygorystyczne wymagania, dotyczące jej kworum np. wymóg większości bezwzględnej, natomiast nie może przewidywać bardziej łagodnych wymagań. W razie równości głosów decyduje głos Przewodniczącego Rady.

Umowa może też dopuszczać, że Członkowie Rady oddadzą swój głos na piśmie przy podejmowaniu uchwały, za pośrednictwem innego Członka Rady Nadzorczej. W ten sposób nie mogą jednak głosować nad sprawami, które zostały wprowadzone do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej.

Jedynie wówczas, gdy Umowa Spółki tak stanowi, dopuszczalne jest podejmowanie uchwał przez Radę w trybie pisemnym albo przy wykorzystywaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, czyli uchwały są podejmowane wówczas poza posiedzeniami, drogą elektroniczną, po przesłaniu projektu uchwały i następnie odesłaniu go e – mailem. Uchwała podjęta w takim trybie jest ważna, gdy wszyscy Członkowie Rady Nadzorczej zostali zawiadomieni o treści uchwały a tryb ten nazywa się trybem kurendy, tj. projekt uchwały jest przesyłany wszystkim Członkom jednocześnie, zaś Członkowie głosują pisemnie, odsyłając następnie ten projekt.

W omówiony sposób nie można wybierać przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Rady Nadzorczej, powołać Członka Zarządu oraz odwołać i zawieszać w czynnościach tych osób.

Rada powinna być zwoływana nie rzadziej niż 3 razy w ciągu roku obrotowego. Zwołania Rady Nadzorczej Spółki z o.o. może zażądać Członek Rady lub Zarząd Spółki, powinni przy tym podać proponowany porządek obrad. Wtedy Przewodniczący Rady jest zobowiązany do zwołania jej posiedzenia w ciągu 2 tygodni (szerzej temat został omówiony we wcześniejszej części niniejszego opracowania). Wymagane jest, aby z przebiegu posiedzenia Rady Nadzorczej sporządzony został protokół.

Regulamin Rady Nadzorczej

Prace Rady Nadzorczej może znakomicie usprawnić przyjęcie jej regulaminu. KSH nie poświęca temu dokumentowi zbyt wiele uwagi. Z przepisów wynika przede wszystkim, że Regulamin Rady Nadzorczej może określać jej organizację i sposób wykonywania czynności.

Tryb przyjęcia takich przepisów jest podobny we wszystkich spółkach kapitałowych. W przypadku Spółki z o.o. KSH stanowi, że Regulamin uchwala Zgromadzenie Wspólników z prawem scedowania tego przywileju na samą Radę.

Regulamin Rady Nadzorczej nie jest może dokumentem zbyt skomplikowanym, ale mimo to jego przygotowanie wymaga staranności. Niestety nawet w poważnych firmach, Regulaminy ograniczają się często do przepisywania kolejnych artykułów KSH. Określanie minimalnego składu Rady i jej kompetencji do sprawowania nadzoru nad działalnością Spółki, nakazywanie jej działalności na podstawie prawa itp. postanowienia pojawiają się tam regularnie. Tymczasem są one najzupełniej zbędne. Nie jest to może błąd, ale zapisy są bezprzedmiotowe, gdyż w Regulaminie nie trzeba powtarzać czegoś, co i tak wynika już z KSH. Ta bowiem obowiązuje niezależnie od tego, czy zostanie przepisana przez Spółkę. Nie ma sensu np. wprowadzanie do Regulaminu paragrafu, że Rada Nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością Spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, bo to już zostało przesądzone w art. 219 § 1 i art. 382 § 1 KSH.

Jednak nie wszystko wynika z KSH i wiele spraw, zwłaszcza tych szczegółowych, wcale nie jest w przepisach ujętych. I tu pojawia się pole do popisu dla twórców Regulaminu. Przykładowo w regulaminie można określić wiele kompetencji Przewodniczącego Rady, częstotliwość posiedzeń i treść protokołów z nich sporządzanych, krąg osób spoza grona Rady Nadzorczej zapraszanych na posiedzenia itp.

Uchwała podjęta niezgodnie z uprawnieniami Rady Nadzorczej jest nieważna, ale może być zaskarżalna. Wtedy można zwołać Zgromadzenie Wspólników, które uchwałą zobowiąże Radę Nadzorczą do podjęcia stosownej uchwały.

Wynagrodzenie Członka Rady Nadzorczej

Wynagrodzenie Członka Rady Nadzorczej w Spółce z o.o. z tytułu pełnienia funkcji podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a więc przychód zaliczany jest do przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

II. Rada Nadzorcza w Spółce komandytowo – akcyjnej oraz w Spółce akcyjnej

Rada Nadzorcza w Spółce KA powinna zostać ustanowiona – co wspomniano powyżej – gdy liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób. Jeżeli zaś akcjonariuszy jest mniej, to wówczas ustanowienie jej nie jest wymagane.

Kadencja Członków Rady Nadzorczej, powoływanie i odwoływanie Członków

Rada Nadzorcza w Spółce akcyjnej jest zawsze organem kolegialnym i składa się z co najmniej trzech Członków, a w Spółkach publicznych z co najmniej pięciu Członków. Powołuje ich i odwołuje Walne Zgromadzenie, ale statut może przewidywać inny sposób.

Członkowie Rady Nadzorczej mogą być wybierani w drodze głosowania oddzielnymi grupami. Akcjonariusze mniejszościowi mają to prawo nawet wówczas, gdy statut Spółki przewiduje inny sposób powoływania Rady Nadzorczej.

Akcjonariusze, którzy reprezentuj,ą co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego, mogą złożyć wniosek, aby Rada Nadzorcza została wybrana przez najbliższe Walne Zgromadzenie w drodze głosowania oddzielnymi grupami.

Każdej akcji przysługuje tylko jeden głos bez przywilejów i ograniczeń. Takiej procedury nie stosuje się jednak wówczas, gdy nie można wybrać przynajmniej jednej grupy zdolnej do wyboru Członka Rady. W takim przypadku dotychczasowi Członkowie zachowują swoje mandaty albo wybory prowadzone są w sposób ustalony w statucie Spółki.
Gdyby jednak w skład Rady Nadzorczej wchodziła osoba powołana przez podmiot wskazany w odrębnej ustawie niż KSH, to Walne Zgromadzenie wybiera jedynie pozostałych Członków Rady.

Kto może a kto nie może być Członkiem Rady

Członkiem Rady nie może zostać komplementariusz ani jego pracownik. Zakaz ten nie dotyczy jednak komplementariusza, który nie ma uprawnień reprezentacyjnych lub zarządzających.

Członkami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, które mają pełną zdolność do czynności prawnych, nieskazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa gospodarcze oraz przestępstwa określone w przepisach karnych KSH. Członkiem Rady natomiast nie może być osoba, która aktualnie pełni obowiązki Członka Zarządu.

W kraju UE w skład Rady Nadzorczej mogą wchodzić obok przedstawicieli Akcjonariuszy, również przedstawiciele pracowników, którzy mogą mieć wpływ na decyzje związane z aktualnymi i przyszłymi interesami pracowników poza ustaleniami przyjętymi w ramach porozumień branżowych. Rada Nadzorcza powołuje i odwołuje w Spółkach akcyjnych kierownictwo przedsiębiorstw, przyjmuje sprawozdania i decyduje o inwestycjach.

Uprawnienia Rady Nadzorczej

  • może wytoczyć w imieniu Spółki powództwo o odszkodowanie przeciwko tym komplementariuszom, którzy nie są pozbawieni prawa do prowadzenia spraw Spółki lub jej reprezentowania,
  • sprawuje stały nadzór nad działalnością Spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności,
  • ocenia sprawozdania Zarządu z działalności Spółki akcyjnej w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym,
  • ocenia sprawozdania finansowe za ubiegły rok obrotowy w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym, celem dostarczenia akcjonariuszom informacji o wynikach działalności ich własnej Spółki,
  • ocenia wnioski Zarządu dotyczące podziału zysku albo pokrycia straty,
  • wyraża swoją opinii w sprawie sprzedaży akcji imiennych uprzywilejowanych,
  • składa Walnemu Zgromadzeniu coroczne pisemne sprawozdania z wyników tej oceny,
  • ma prawo badać wszystkie dokumenty Spółki,
  • ma prawo domagać się, aby pracownicy i Zarząd składali jej sprawozdania i wyjaśnienia,
  • może dokonywać rewizji stanu majątku Spółki,
  • może zawieszać z ważnych powodów w czynnościach poszczególnych lub wszystkich Członków Zarządu. Gdyby Członek Zarządu nie mógł sprawować swoich czynności, wówczas Rada Nadzorcza powinna niezwłocznie podjąć odpowiednie działania po to, aby dokonać zmiany w składzie zarządu,
  • delegować Członków Rady Nadzorczej do wykonywania czynności Członków Zarządu, ale przez okres nie dłuższy niż trzy miesiące. Wykonują oni wówczas czynności tych Członków Zarządu, którzy zostali odwołani, złożyli rezygnację albo z innych przyczyn nie mogą sprawować swoich czynności,
  • może wyrażać zgodę na dokonanie przez Zarząd przewidzianych w statucie czynności.

Uchwały Rady Nadzorczej

Reżim dotyczący uchwał jest identyczny jak przy wyżej opisanych uregulowaniach dotyczących Spółki z o.o.

Regulamin Rady Nadzorczej

W Spółce akcyjnej Regulamin może uchwalić Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Tu również wolno w statucie przekazać tę kompetencję Radzie. To ona określa wówczas, jak zorganizować sobie pracę.

Podobnie jak w zapisach Regulaminów Rady Nadzorczej w Spółce z o.o., Regulaminy ograniczają się często do przepisywania kolejnych artykułów KSH. Tymczasem są one najzupełniej zbędne, gdyż w Regulaminie nie trzeba powtarzać czegoś, co i tak wynika już z KSH. Dlatego nie ma sensu włączenie do regulaminu Rady Nadzorczej Spółki akcyjnej stwierdzenia, że uchwały Rady zapadają bezwzględną większością głosów. Norma ta wynika od dawna z art. 391 § 1 KSH.

Wynagrodzenie Członka Rady Nadzorczej

Członkowie Rady Nadzorczej mogą otrzymywać wynagrodzenie, które określa statut albo uchwała Walnego Zgromadzenia. Mają też prawo do zwrotu kosztów związanych z udziałem w pracach Rady. Natomiast tylko Walne Zgromadzenie może uchwalić wynagrodzenie dla nich w formie prawa udziału w zysku Spółki za dany rok obrotowy, przeznaczony do podziału między akcjonariuszy.

Reasumując:

Gdy Spółka rozrasta się do tego stopnia, że udziałowcy nie są w stanie na bieżąco jej kontrolować, warto się zastanowić nad powierzeniem tego zadania profesjonalistom. Do jego wykonywania przewidziany został odrębny organ – Rada Nadzorcza.

Wiele zależy od skali działalności, wartości majątku Spółki, ewentualnych relacji Wspólników, czy też planów lub potrzeb dotyczących zatrudniania menedżerów spoza grona Wspólników albo planów rozwoju Spółki np. planowane przekształcenie w Spółkę akcyjną.

Warto jednak zauważyć, że efektywne sprawowanie nadzoru wymaga wiedzy, dlatego warto aby skład Rady Nadzorczej odzwierciedlał co najmniej trzy poziomy działalności Spółki:

  • poziom prowadzenia działalności gospodarczej, zarządzania, marketingu,
  • otoczenie prawne działalności, poziom związany z obowiązującymi przepisami,
  • zakres rachunkowo – księgowy i prawno – podatkowy.

Warto zadbać o to, by w Radzie Nadzorczej były więc osoby znające się na prowadzeniu działalności gospodarczej, np. eksperci z zakresu zarządzania i marketingu, prawnicy oraz osoby umiejące poruszać się w księgach rachunkowych. Tylko wtedy mamy kompetentnych nadzorców, którzy potrafią ocenić działania zarządu z różnych perspektyw.

                                                                              Opracowanie: Sabina Szafraniec

Skomentuj