Zajdel & Szafraniec

Zdarza się czasem tak, że choć sprawa którą prowadzimy wydaje się być prosta i nie budząca wątpliwości, to jednak czasem na drodze do przeprowadzenia całego postępowania sądowego stają nam przeszkody, których nie da się szybko usunąć i które w efekcie powodują zawieszenie postępowania. Kiedy ma miejsce taka sytuacja?

Zawieszenie postępowania cywilnego spowodowane jest różnymi czynnikami. W niektórych przypadkach przyczyną zawieszenia będzie wina lub wola Stron, w innych nadzwyczajne okoliczności, niezależne ani od Stron ani od Sądu, niekiedy konieczność uwzględnienia w Wyroku rozstrzygnięcia innego organu. Przyczyny zawieszenia postępowania są różne. Również w zależności od przyczyn inny jest tryb zawieszenia postępowania. Zawieszenie postępowania co do zasady następuje w drodze postanowienia, na które służy stronie zażalenie.

Postanowienie w przedmiocie zawieszenia, podjęcia i umorzenia postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Istnieje zawieszenie postępowania z mocy prawa. Oznacza to, że bez orzeczenia Sądu, z mocy prawa postępowanie cywilne zostanie zawieszone w razie zaprzestania przez Sąd czynności sądowych wskutek siły wyższej. Oznacza to, że do zawieszenia postępowania wskutek katastrof, wojen, powodzi itp. nie jest konieczne wydanie postanowienia o zawieszeniu postępowania – następuje ono z mocy prawa.

Sąd zawiesza postępowanie najczęściej w sytuacji gdy prowadzenie go napotyka przejściowe problemy. Natomiast postępowanie nie może być zawieszone, gdy wydanie Wyroku jest bezcelowe. W takiej sytuacji postępowanie ulega umorzeniu. Zawieszenie postępowania następuje z urzędu i dzieli się na obligatoryjne i fakultatywne.

Sąd zawiesza postępowanie obligatoryjnie z urzędu:

1. w razie śmierci Strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez Stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela;
2. jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej Stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;
3. jeżeli Strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą Sądu;
4. jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a Strona pozbawiona została prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku Powoda.

Obligatoryjność zawieszenia istnieje wówczas, gdy Sąd nie ma wyboru pomiędzy możliwością zawieszenia a kontynuacją postępowania. W przypadku obligatoryjnego zawieszenia postępowania następuje ono w formie Postanowienia sądowego, które Sąd musi wydać w przypadku ziszczenia się przesłanek zawieszenia. Zawieszenie ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały. Zawieszając postępowanie, Sąd z urzędu uchyla orzeczenia wydane po nastąpieniu tych zdarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu rozprawy.

Postępowanie zawiesza się w razie śmierci pełnomocnika Strony. W tym przypadku postępowanie jest zawieszone do czasu zawiadomienia Strony, która była zastępowana w procesie przez pełnomocnika, a sama nie stawiała na rozprawie, o śmierci jej pełnomocnika, wzywając ją jednocześnie do udziału w sprawie. Jeżeli zastępstwo Stron przez adwokatów lub radców prawnych jest obowiązkowe, a występujący w sprawie adwokat lub radca prawny umrze bądź zostanie skreślony z listy adwokatów lub radców prawnych, Sąd zawiesza postępowanie z urzędu, wyznaczając odpowiedni termin do wskazania innego adwokata lub radcy prawnego, i po upływie tego terminu podejmuje postępowanie.

W wypadku postępowań dotyczących masy upadłościowej, Sąd zawiadamia syndyka albo zarządcę o trwającym postępowaniu. Wyznacza mu odpowiedni termin do wstąpienia do tego postępowania. Brak oświadczenia syndyka albo zarządcy w wyznaczonym terminie uznaje się za odmowę wstąpienia do postępowania.

Do drugiej grupy zawieszeń postępowania należą zawieszenia z urzędu ale fakultatywne. Kodeks postępowania cywilnego zakłada sytuacje w których Sąd może, ale nie musi zawiesić postępowanie. Mówimy w takim wypadku o fakultatywnym charakterze zawieszenia. Zawieszenie postępowania w poniższych przypadkach następuje jednak z urzędu a nie na wniosek.

Sąd zawiesza postępowanie z urzędu ale fakultatywnie jeśli wystąpi choć jedna z niżej wymienionych sytuacji:

1. jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego;
2. jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;
3. jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej;
4. jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej;
5. w razie niestawiennictwa obu Stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa Powoda, gdy Powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a Pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;
6. jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu Powoda albo niewskazania przez Powoda w wyznaczonym terminie adresu Pozwanego lub niewykonania przez Powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu;
7. jeżeli postępowanie karne, dyscyplinarne lub administracyjne nie jest jeszcze rozpoczęte, a jego rozpoczęcie zależy od wniosku strony, sąd wyznaczy termin do wszczęcia postępowania, w innych wypadkach może zwrócić się do właściwego organu.

W czterech pierwszych sytuacjach mamy do czynienia z tzw. prejudykatem. Chodzi o to, że rozstrzygnięcie innej sprawy może mieć wpływ na postępowanie toczące się przed sądem cywilnym.

Kodeks Cywilny reguluje również sytuacje, gdy zawieszenie postępowania następuje na wniosek. Z wnioskiem może wystąpić jedna Strona ale również możemy się spotkać ze zgodnym wnioskiem Stron.

1. Sąd zawiesi postępowanie na wniosek spadkobiercy, jeżeli Powód dochodzi przeciwko niemu wykonania obowiązku, należącego do długów spadkowych, a spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku i termin do złożenia takiego oświadczenia jeszcze nie upłynął. Zawieszenie w tym przypadku następuje na wniosek spadkobiercy – Sąd ma jednak obowiązek wniosek ten uwzględnić. Należy w tym miejscu przypomnieć, że spadkobierca obowiązany jest w ciągu 6 miesięcy od chwili, w której dowiedział się o tytule swego powołania do spadku oświadczyć, czy odrzuca spadek, przyjmuje go z dobrodziejstwem inwentarza czy też przyjmuje go wprost. Brak oświadczenia w tym terminie oznacza, że spadkobierca przyjął spadek wprost.
2. Sąd może również zawiesić postępowanie gdy zgodnie wniosą o to Strony. Jest to zawieszenie fakultatywne.

Skutki zawieszenia postępowania

Jeżeli zawieszenie nastąpiło na zgodny wniosek Stron lub z powodu niestawiennictwa lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu z powodu braku wskazania lub wskazania błędnego adresu, zawieszenie wstrzymuje jedynie bieg terminów sądowych, które biegną dalej z chwilą podjęcia postępowania. Terminy te z chwilą podjęcia postępowania nie biegną od początku, tylko ich bieg jest kontynuowany. Jeżeli natomiast zawieszenie nastąpiło z jakiegokolwiek innego powodu, wówczas żadne terminy – ani sądowe, ani ustawowe nie biegną i zaczynają biec od początku dopiero z chwilą podjęcia postępowania. W przypadku terminów sądowych, w miarę potrzeby należy je wyznaczyć na nowo.

Podczas zawieszenia Sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub dowodu. Czynności podejmowane przez Strony, a nie dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania.

Podjęcie zawieszonego postępowania

Zawieszenie powoduje przerwę w procesie cywilnym, wywołaną określonymi okolicznościami stanowiącymi przeszkodę w prowadzeniu procesu. Po ustaniu tych przeszkód należy podjąć postępowanie zgodnie z jego celem – rozstrzygnięciem przedstawionego sporu. Sąd z urzędu podejmie zawieszone postępowanie, jeżeli ustaną przyczyny zawieszenia. W przypadku niektórych przyczyn zawieszenia postępowania, kodeks określa moment, w którym Sąd powinien podjąć zawieszone postępowanie.

1. Jeżeli zawieszenie nastąpiło w powodu śmierci strony, podjęcie go powinno nastąpić z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego albo z chwilą ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku;
2. w razie zawieszenia postępowania wskutek utraty zdolności sądowej, podjęcie nastąpi z chwilą ustanowienia ogólnego następcy prawnego;
3. jeżeli zawieszono postępowanie z uwagi na brak przedstawiciela ustawowego, podjęcie nastąpi z chwilą jego ustanowienia;
4. jeżeli zawieszono postępowanie z uwagi zależność rozstrzygnięcia od wyniku innego postępowania, podjęcie zawieszonego postępowania nastąpi z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to inne postępowanie. W tym przypadku Sąd może jednak i przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie;
5. ponadto Sąd postanowi podjąć postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, a strona pozbawiona została prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku powoda – z chwilą złożenia przez syndyka lub zarządcę oświadczenia w przedmiocie wstąpienia do postępowania. W razie odmowy wstąpienia przez nich do postępowania, sprawa toczy się z udziałem upadłego;
6. jeżeli w ciągu roku od dnia postanowienia o zawieszeniu postępowania nie zgłoszą się lub nie zostaną wskazani następcy prawni zmarłej strony, Sąd może z urzędu zwrócić się do Sądu spadku o ustanowienie kuratora spadku, chyba że kurator taki już wcześniej został ustanowiony;
7. Sąd podejmie postępowanie także na wniosek którejkolwiek ze stron. Stanie się w następujących sytuacjach:
   1. gdy postępowanie zostało zawieszone na wniosek spadkobiercy, Sąd podejmie postępowanie na wniosek spadkobiercy albo Powoda, po złożeniu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo po upływie terminu do złożenia takiego oświadczenia;
   2. gdy postępowanie zawieszono na zgodny wniosek Stron, jego podjęcie na wniosek którejkolwiek z nich nastąpi nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od chwili zawieszenia, jeżeli Strony we wniosku o zawieszenie nie określiły dłuższego terminu zawieszenia.

 Przesłanki umorzenia zawieszonego postępowania

Jeżeli postępowanie cywilne zostało zawieszone:

1. na wniosek spadkobiercy
2. na zgodny wniosek Stron
3. w razie niestawiennictwa Stron oraz w razie niestawiennictwa Powoda, gdy Powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a Pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;
4. w razie niemożności nadania sprawie dalszego biegu z uwagi na brak wskazania albo wskazanie błędnego adresu,

– i jeżeli wniosek o podjęcie tego postępowania nie zostanie zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu, wówczas Sąd umorzy postępowanie.

Ponadto Sąd umorzy postępowanie:

1. w razie stwierdzenia braku następcy prawnego Strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie roku od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny;
2. Sąd także umorzy postępowanie w razie śmierci strony po upływie lat5 od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny;
3. jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku Pozwanego, a postępowanie dotyczy masy upadłości, Sąd od razu wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. Postanowienie to może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Skutki umorzenia postępowania

Uzależnione są od instancji, w której umorzenie następuje. Umorzenie postępowania zawieszonego w pierwszej instancji nie pozbawia Powoda prawa ponownego wytoczenia powództwa, a poprzedni pozew nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Umorzenie zawieszonego postępowania przez Sąd wyższej instancji powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia, z wyjątkiem spraw o unieważnienie małżeństwa lub o rozwód oraz o ustalenie nieistnienia małżeństwa, w których postępowanie umarza się wówczas w całości. Z umorzeniem postępowania umarzają się nawzajem także koszty Stron w danej instancji.

Reasumując:

Kodeks Postępowania Cywilnego wymienia kilkanaście przyczyn dla których można bądź trzeba zawiesić postępowanie. Warto zapoznać się z tymi przesłankami w trakcie trwania postępowania gdyż wiedza ta może się przydać w trakcie sprawy sądowej.

                                                                                    Opracowanie: Sabina Szafraniec