Jednym z najważniejszych uprawnień konsumenta w umowie zawieranej na odległość jest prawo do odstąpienia od umowy, które zostało uregulowane w ustawie o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 r. Jest to uprawnienie zagwarantowane przez ustawę i ma na celu ochronę interesu kupujących, którzy nie są w stanie zapoznać się z nabywanym produktem, tak jak ma to miejsce w przypadku sprzedaży bezpośredniej czyli w sklepie stacjonarnym.
Mimo zagwarantowanego przez ustawę prawa, zdarza się, iż sprzedawca nie uznaje zwrotu towaru. Powody są różne. Jednym z najczęstszych powodów jest twierdzenie, iż towar nosi znaczne ślady używania, pozbawiony jest oryginalnego opakowania lub metki lub też zdarzają się przypadki, gdy sprzedawca wymaga podania przyczyny odstąpienia od umowy a w przypadku braku logicznego uzasadnienia, sprzedawca nie uznaje zwrotu. Czy sprzedawca może wymagać spełnienia dodatkowych warunków przy odstąpieniu od umowy niż wynika to z samej ustawy? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w dzisiejszym wpisie.
Ustawa o prawach konsumenta przyznaje konsumentom prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość w terminie 14 dni bez konieczności podawania przyczyny oraz ponoszenia kosztów z wyjątkiem kosztów jakie zostały określone ww. ustawie. Uprawnienie to jest prawem podmiotowym kształtującym, które jest wykonywane poprzez złożenie drugiej stronie oświadczenia woli przez uprawnionego. A zatem by wykonać swoje prawo konsument musi złożyć w ustawowym terminie 14 dni stosowne oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy. Termin ten ma charakter prekluzyjny i nie ulega przywróceniu co oznacza, iż złożenie oświadczenia po upływie ustawowego terminu powoduje brak skutku prawnego w postaci odstąpienia od umowy.
Moment rozpoczęcia biegu terminu do odstąpienia od umowy określa art. 28 ustawy o prawach konsumenta. Zgodnie bowiem z powołaną podstawą prawną bieg terminu na odstąpienie od umowy zależy od przedmiotu umowy, w zależności czy mamy do czynienia z umową, w wykonaniu której przedsiębiorca wydaje rzecz, będąc zobowiązanym do przeniesienia jej własności czy też mamy do czynienia z umową, której kluczowym momentem dla rozpoczęcia terminu do odstąpienia od umowy jest objęcie rzeczy w posiadanie.
Z uwagi na fakt, iż umowa sprzedaży zawierana jest na odległość np. za pośrednictwem sklepu internetowego lub telefonicznie, konsument nie ma możliwości fizycznego sprawdzenia rzeczy. Będąc już w fizycznym jego posiadaniu ma możliwość zbadania jego funkcjonalności, stwierdzenia czy produkt spełnia jego oczekiwania, uruchomienia go w celu sprawdzenia czy działa, dla przykładu w przypadku zakupu butów, konsument będzie miał możliwość przymierzenia i sprawdzenia czy są wygodne i czy spełnia oczekiwania konsumenta. Bez wykonania wszystkich tych czynności nie da się podjąć racjonalnej decyzji o zatrzymaniu rzeczy lub odstąpieniu od umowy. Oczywiście konsument ponosi odpowiedzialność za takie zmniejszenie wartości rzeczy, w przypadku korzystania przez niego z rzeczy w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy. A zatem jeżeli konsument uzna, iż zakupiony towar nie spełnia jego oczekiwań, po złożeniu oświadczenia woli o odstąpieniu, zgodnie z art. 34 ust. 1, konsument ma obowiązek zwrócić rzecz przedsiębiorcy, niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy.
Przedsiębiorca, który otrzyma rzecz, która w jego ocenie była używana, jest niekompletna, lub posiada ślady uszkodzenia, może dochodzić odszkodowania za zmniejszenie wartości rzeczy ale nie może po otrzymaniu towaru, odmówić uznania umowy za rozwiązaną z powodu uszkodzenia towaru czy braku oryginalnego opakowania. Poinformowanie konsumenta, iż przedsiębiorca nie uznaje zwrotu towaru z powodu braku oryginalnego opakowania mimo iż nie ma takiego wymogu w ustawie, może być uznane za nieuczciwą praktykę rynkową a w szczególności stanowi działanie wprowadzające w błąd polegające na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji (art. 5 ust. 2 pkt 1 w zw. z ust. 3 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym). Przetestowanie czy przymierzenie zakupionego towaru lub naruszenie oryginalnego opakowania jest rzeczą normalną i zgodną z zapisem art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta. Dla przykładu kilka klauzul, jakie są zamieszczane we wzorach umownych i stosowane w praktyce przez przedsiębiorców:
„Oznacza to, że towar musi znajdować się w (…) nieuszkodzonym opakowaniu (…), a sam produkt oraz akcesoria będą nieuszkodzone” – numer wpisu do rejestru – 6031
„Odsyłany produkt nie może nosić jakichkolwiek śladów użytkowania, powinien posiadać oryginalne opakowanie oraz metki, nie spełnienie tych wymagań skutkować będzie odesłaniem paczki z powrotem do klienta na jego koszt” – numer wpisu do rejestru – 6035
Reasumując
Odstąpienie od umowy zawartej na odległość jest skuteczne niezależnie od stanu towaru jaki wraca do przedsiębiorcy, ponieważ umowa jest rozwiązana na skutek skutecznego złożenia oświadczenia woli o odstąpieniu, a obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń jest od tego całkowicie niezależny.
Opracowanie: Katarzyna Zajdel